Proces Artura Greisera, nazistowskiego zbrodniarza, który w czasie II wojny światowej pełnił urząd namiestnika Kraju Warty to jeden z najważniejszych procesów w polskim sądownictwie specjalnym. Greiser należał do tych ludzi, którzy sami nie mordowali, nie okazywali aktów zwierzęcości, bestialstwa. To był tak zwany zbrodniarz w białym kołnierzyku, który siedzi z dala i dyryguje całą akcją wprowadzanej polityki – tłumaczył w audycji Polskiego Radia z 1967 r. prawnik Mieczysław Siewierski, który w czasie rozprawy pełnił rolę oskarżyciela zbrodniarza.
Autorzy publikacji to wybitni naukowcy, których prawno-historyczne badania stanowią ważny głos w podtrzymywaniu pamięci o zbrodniach hitlerowskich, a ich argumentacja historyczna i jurystyczna jest perfekcyjna
– podkreślił prorektor Uniwersytetu Łódzkiego ds. nauki, dr hab. Łukasz Korporowicz, prof. UŁ.
Dieter Schenk to niemiecki kryminolog prowadzący badania nad zbrodniami hitlerowskimi, który w 2017 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego. Witold Kulesza jest profesorem nauk prawnych, nauczycielem akademickim Uniwersytetu Łódzkiego, w latach 2000–2006 dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Publikacja wydana przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, jest nie tylko doskonale wydana, ale przede wszystkim niezwykle bogata merytorycznie. Co ważne, książka ta jest prezentowana oficjalnie po raz pierwszy. Państwa przybycie, uświetniające uroczystość 50-lecia pracy naukowej prof. Witolda Kuleszy i 25-lecia współpracy z dr. D Schenkiem, otwiera drogę do przedstawienia ich wspólnie napisanej książki, która zdecydowanie rzuca nowe światło na zbrodnicze działania Arthura Greisera
– mówiła dziekan Wydziału Prawa i Administracji UŁ, dr hab. Monika Bogucka-Felczak, prof. UŁ.
Spotkanie składało się z dwóch części. Podczas pierwszej autorzy opowiadali o początkach swojej współpracy oraz o genezie i przebiegu powstawania książki.
Propozycja wspólnego napisania książki o Arthurze Greiserze wyszła od Witolda Kuleszy, który zajmował się procesem Greisera i jego straceniem w Poznaniu. Na pierwszy plan wysunął się los osoby oskarżyciela w procesie Greisera – prof. dra. Mieczysława Siewierskiego, który w tym czasie nauczał prawa procesu karnego na Uniwersytecie Łódzkim. Opublikowana właśnie książka jest mu pośmiertnie poświęcona.
29 września 1939 r. Atrhur Greiser, jako nowo ustanowiony kierownik partyjny okręgu i namiestnik Rzeszy, ogłosił, że chce z byłej pruskiej prowincji w Kraju Warty utworzyć wzorcowy okręg narodowego socjalizmu. Faktycznie stworzył system krwawego władztwa terroru. Intencją autorów książki jest podążanie za wszystkimi odnalezionymi śladami, aby zbadać, jak do tego doszło i jakie osobiste cechy Greisera pomogły mu w realizacji zbrodniczych planów.
Najważniejszym źródłem materiałów do książki było centralne archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, które wspierało prof. Kuleszę i mnie. Dyrektor łódzkiego oddziału IPN, Marek Drużka, udostępnił nam w roku 2015 CD-ROM z archiwaliami dotyczącymi Greisera. Podstawy badawcze zostały uzupełnione przez Documenta Occupationis Instytutu Zachodniego w Poznaniu
– wspominał d.h.c. UŁ Dieter Schenk.
Profesor Kulesza zwracał uwagę na różnice w aparaturze badawczej, jaką do dyspozycji ma historyk i prawnik.
Zapytano mnie dziś, czy zamieszczona na ostatniej stronie okładki książki fotografia ukazująca nas - współautorów w toku dyskusji, wskazywać ma na spór między nami. Nie taką wymowę ma to zdjęcie. Pokazuje ono istotę problemu, który podejmujemy w naszej współpracy - czy i jakie merytoryczne ustalenia historyczne dotyczące zbrodni ludobójstwa, przeciwko ludzkości i wojennych, zostały formalnie przeniesione na salę sądową i utrwalone w treści zapadłych wyroków. Chodzi zatem o pytanie, jak dociekania historyków dają się przenieść na grunt procesu karnego, obwarowanego licznymi gwarancjami dla oskarżonego, który – tak jak uczynił to Greiser – wielokrotnie powtarzał przed sądem: „nie wiedziałem o niczym, co według aktu oskarżenia działo się pod moim panowaniem – słyszę o tym po raz pierwszy na tej sali”. Pozostajemy zgodni, że historyk dysponuje szerszym instrumentarium badawczym aniżeli związany treścią norm procedury i prawa materialnego dogmatyk-karnista. Dlatego książka składa się z dwóch części – biograficznej i procesowej. Dr Schenk i ja, wspólnie i w porozumieniu, zwracamy się do Państwa Czytelników o osąd czynów i motywów oskarżonego Greisera w kategoriach historycznej i prawnej sprawiedliwości
– apelował prof. dr hab. Witold Kulesza.
W drugiej spotkania części dr Dieter Schenk i prof. Witold Kulesza odpowiadali na liczne pytania od publiczności dotyczące m.in. stosunku narodu niemieckiego do rozliczeń z własną przeszłością oraz problemów, na jakie w swojej pracy natrafili badacze.
Premiera książki była również okazją do uczczenia trwającej od dwudziestu pięciu lat współpracy między Dieterem Schenkiem i prof. Witoldem Kuleszą, który dodatkowo w tym roku obchodzi pięćdziesięciolecie swojej pracy naukowej. Z tej okazji Aula Niebieska Wydziału Prawa i Administracji UŁ wypełniła się niemal po brzegi.
Książka „Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty” jest do nabycia na stronie Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego.
Tekst: Daniel Maliński, WPiA UŁ
Redakcja: Centrum Komunikacji i PR UŁ
Zdjęcia: Bartosz Kałużny (CKiPR UŁ)